سابقه و هدف: درمان نگهدارنده کم خونی تالاسمی ماژور شامل ترانسفوزیون مکرر و منظم خون و تزریق داروی شلاتور آهن است. این درمان گران و سخت، گاه به اندازه کافی در دسترس بیماران نیست و گاه علیرغم موجود بودن وسایل درمانی، بیماران به خوبی همکاری نمی کنند. دیابت قندی از عوارض شناخته شده ناشی از مسمومیت مزمن و شدید با آهن می باشد. در اسفند 1376 در بیماران تحت پوشش بیمارستان بوعلی سینا ساری ارتباط همکاری با درمان (یا دسترسی به درمان) با بروز دیابت ارزیابی شد.

مواد و روش ها: تحقیق به روش تحلیلی از نوع مورد-شاهد (Case-Control) انجام گرفت. گروه مورد بیماران تالاسمی مبتلا به عارضه دیابت قندی و گروه شاهد بیماران تالاسمی با آزمایش تحمل گلوکز طبیعی که از نظر سن، جنس، شدت تالاسمی (سن تشخیص، سن شروع ترانسفوزیون و وابستگی به ترانسفوزیون)، طبقه اقتصادی اجتماعی، ابتلا به هپاتیت مزمن فعال ناشی از ویروس هپاتیت C همسان شده بودند. نتایج از پرونده های بیماران استخراج گردید، نمایه توده بدن با استفاده از اندازه قد و وزن محاسبه شد. همه بیماران مازندرانی بودند و در خانواده درجه یک سابقه دیابت وجود نداشت. همکاری با درمان یا دسترسی به آن با استفاده از یک سیستم پیشنهادی ارزیابی و درجه بندی گردید. براساس نمرات حاصل از این سیستم، همکاری بیماران به سه درجه خوب، متوسط و بد طبقه بندی شد و در گروه شاهد و مورد مقایسه صورت گرفت. برای مقایسه نتایج از آزمون X² استفاده گردید. همچنین Odds ratio برای تخمین خطر نسبی محاسبه شد.

یافته ها: دو گروه مورد و شاهد از نظر تمام موارد فوق همسان بودند. نمرات به دست آمده از سیستم طبقه بندی همکاری سال گذشته یکسان بود ولی نمرات کسب شده در 5 سال گذشته نشان داد که 79% غیر دیابتی ها همکاری خوب یا متوسط (نمره مساوی یا بیشتر از 4) داشتند در حالی که تنها 29% دیابتی ها از چنین وضعیتی برخوردار بوده اند، این تفاوت به لحاظ آماری معنی دار (P<0.01) است. Odds ratio نشان می دهد که همکاری بد با درمان، خطر ابتلا به دیابت را 3 برابر می کند.

نتیجه گیری: عدم همکاری مناسب یا در دسترس نبودن درمان بخصوص Chelation آهن با بروز یکی از عوارض مهم بیماری تالاسمی یعنی دیابت قندی ارتباط دارد، بنابراین باید بیماران پیوسته به رعایت اصول درمانی تشویق شوند.