---

سابقه و هدف: با توجه به نیش زهری و دردناک کژدم ادنتوبوتوس دوریه و به منظور شناسایی لانه های این جانور برای صید و انجام تحقیقات پزشکی و تعیین خصوصیات لانه های آن ها، این پژوهش در استان اصفهان در سال ۱۳۷۰ انجام گرفت.

مواد و روش ها: پژوهش به روش توصیفی انجام شد و براساس سه ویژگی، شکل دهانه لانه به صورت بیضی با قوس مشخص بالایی، خاکریز مخروطی شکل و ابعاد دهانه لانه به عرض ۱۵ و ارتفاع ۷ میلی متر، به شناسایی لانه های کژدم ادنتوبوتوس دوریه اقدام و در صورتی که دارای چنین خصوصیاتی بود به عنوان لانه کژدم ادنتوبوتوس دوریه شناسایی و با تخریب و یا تهیه مولاژ، اقدام به صید جانور و تعیین گونه کژدم گردید و مشخصات لانه نیز از نظر طول، شیب، عمق و ارتفاع دهانه و وضعیت دالان لانه از نظر وجود پیچ ثبت شد.

یافته ها: از ۹۶ لانه واجد شرایط فوق در تمامی لانه ها (۱۰۰%) کژدم ادنتوبوتوس دوریه صید شده است.

نتیجه گیری: با توجه به نتیجه خوب به دست آمده، توصیه می گردد با علایم ظاهری فوق نسبت به شناسایی و صید این کژدم اقدام شود.

---

سابقه و هدف: با توجه به بومی بودن کژدم ادنتوبوتوس دوریه در کشورهای ایران و پاکستان و اهمیت مطالعات بیولوژی و اپیدمیولوژی آن و این که تاکنون گزارشی از وضعیت آن در کشور ارایه نشده است و به منظور تعیین ویژگی های اسپرماتوفور کژدم ادنتوبوتوس دوریه صید گردیده در مناطق اصفهان و کاشان این پژوهش طی سال های ۷۳-۱۳۶۹ انجام گرفت.

مواد و روش ها: پژوهش به روش توصیفی بر روی ۶۰ کژدم بالغ صید شده از زیستگاه های طبیعی آن ها و نگهداری گردیده در آزمایشگاه صورت پذیرفت. اسپرماتوفورهای حاصل از جفت گیری کژدم های مذبور از نظر طول، عرض و ضخامت در قسمت های مختلف تنه، پایه، فلاژلوم بررسی و ثبت شد و فاصله اطمینانی اندازه های آن در جامعه برآورد گردید.

یافته ها: از ۳۰ جفت نمونه مورد بررسی، ۲۲ جفت گیری به عمل آمد. اندازه پایه تا فلاژلوم اسپرماتوفور ۱,۵±۸.۵، طول پایه ۰.۲۵±۲.۷۵، عرض ۰.۲۵±۱.۷۵ و ضخامت ۰.۱۵±۰.۸۵ میلی متر بود. تنه قسمت اصلی اسپرماتوفور به طول ۱.۵±۷.۵ میلی متر می باشد، قطر قسمت پهن تنه ۰.۴±۱.۴ میلی متر و اندازه فلاژلوم ۰.۵±۲.۵ میلی متر اندازه گیری شد.

نتیجه گیری: خصوصیات مورفومتری اسپرماتوفور کژدم ادنتوبوتوس دوریه با گونه های گزارش شده دیگر متفاوت بوده و پژوهش های بیشتری برای به دست آوردن تعداد اسپرم ها و شکل آن ها پیشنهاد می نماید.

---

سابقه و هدف: با توجه به وفور بالای کژدم Mesobuthus eupeus در ایران و نقش چشمگیر این کژدم، به عنوان یکی از عوامل اصلی کژدم گزیدگی در کاشان و اهمیت، مطالعه روی جنبه های مختلف زیستی کژدم، چگونگی کنترل آن ها، این مطالعه به منظور تعیین پراکندگی کژدم مزبور با دو روش صید، Rock-rolling و (Black Light (UV طی سال های ۸۰-۱۳۷۹ در شهرستان کاشان انجام گرفت.

مواد و روش ها: این مطالعه به روش توصیفی صورت پذیرفت نمونه گیری از ۲۹ مکان در شهرستان کاشان با روش سرشماری انجام گرفت. در طول ۴۴ بار نمونه گیری، در ماه های اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور، مهر و سال های ۸۰-۱۳۷۹، دو روش نمونه گیری (Black Light (UV و Rock-rolling بکار گرفته شد.

یافته ها: از ۲۹ منطقه در طول ۴۴ بار نمونه گیری در مجموع ۲۳۹ کژدم صید شد. از این تعداد، ۲۲۷ نمونه (۹۵%)، با روش Rock-rolling و ۱۸ نمونه (۵%) با استفاده از (Black Light (UV بود. میانگین کل نمونه های صید شده برای ۲۹ مکان، ۵,۴۳ کژدم بود. میانگین تعداد کژدم صید شده در روش Rock-rolling، ۷.۵۶ و در روش (Back Light (UV برابر با ۱.۲۸ بود.

نتیجه گیری و توصیه ها: در مناطق سنگلاخی و با روش Rock-rolling تعداد کژدم بیشتری صید می گردد به نظر می رسد که کژدم Mesobuthus eupeus بیشتر Lithopilic و Psammoghilic کمتر است.

---

سابقه و هدف: کژدم Mesobuthus eupeus یکی از فراوانترین گونه های جنس Mesobuthus و متعلق به خانواده Buthidae می باشد. این کژدم از بیشتر نقاط ایران گزارش شده است و یکی از عوامل اصلی گزیدگی در کشور محسوب می شود. با توجه به این که شناخت فراکسیون های زهر کژدم ها می تواند فاکتور مهمی در درمان اثرات پاتوفیزیولوژیک و شناخت داخل گونه ای آنان باشد، این مطالعه به منظور تعیین فراکسیون های زهر کژدم M.eupeus در سال ۱۳۸۰ انجام گردید.

مواد و روش ها: پژوهش حاضر یک مطالعه بنیادی به روش توصیفی می باشد. پس از تهیه ژل بزرگ Tricine-SDS-PAGE و حرارت دادن نمونه زهر با بافر حاوی مرکاپتواتانول و تزریق حدود ۲۵ میلی گرم پروتئین از زهر به هر چاهک، ولتاژ الکتروفورز روی ۸۰ ولت تنظیم و ثابت گردید. پس از اتمام الکتروفورز بعد از ۱۵ ساعت، ژل چندین بار شستشو و با متانول فیکس و با کوماسی بلو رنگ آمیزی و جهت مقایسه وزن مولکولی پروتئین های زهر از مارکر پروتئینی Sigma ultra low MW استفاده شد.

یافته ها: زهر کژدم Mesobuthus eupeus دارای ۶ باند پروتئینی بود. بالاترین باند پروتئینی با وزن مولکولی ۲۶,۶ کیلودالتون و پایین ترین باند با وزن مولکولی ۱ کیلودالتون بود. زهر کژدم Mesobuthus eupeus پروتئین های بیشتری با وزن مولکولی کمتر از مارکر Sigma ultra low MW دارد.

نتیجه گیری و توصیه ها: با توجه به این کژدم در بیشتر نقاط ایران و در اقلیم های آب و هوایی گوناگون زندگی می کند، مطالعه زهر کژدم در هر منطقه، علاوه بر کمک به درمان اثرات پاتوفیزیولوژیک آن و تهیه دقیق تر آنتی ونوم بر ضد فراکسیون زهری، می تواند تفاوت های داخل گونه ای را، با توجه به نوع رژیم آب و هوایی مشخص نماید که انجام این مطالعه را توصیه می کند.

---

سابقه و هدف: با توجه به اهمیت پارامترهای مرفولوژیک در علم جانورشناسی و شناخت این شاخص‌ها در تشخیص جنسیت در یک گونه، و اهمیت مطالعه در روی گونه‌های بومی کشور، بررسی فوق به منظور تعیین پارامترهای تشخیصی نر و ماده کژدم ادونتوبوتوس دوریه ( Odontobuthus doriae )‌ انجام شد.

مواد و روش‌ها: این پژوهش به روش توصیفی انجام گرفت. ۹۱ کژدم ادونتوبوتوس دوریه که قبلاً جنسیت آنها با مشاهده وضعیت زایمان و عدم دفع اسپرماتوفور (ماده) و عدم مشاهده بارداری و زایمان و دفع اسپرماتوفور (نر) مشخص شده بود بررسی شدند. پس از قرار دادن آنها در الکل اتیلیک ۷۰ درصد تعداد دندانه‌های شانه در سطح شکمی، طول شانه، اندازه بند پنجم شکم از سطح پشتی و اندازه کژدم، با خط‌کش تعیین شد و تفاوت‌های آن با آزمون T-test مورد قضاوت آماری قرار گرفت.

یافته‌ها: از ۹۱ نمونه مورد مطالعه ۳۹ عدد نر و ۵۱ عدد ماده تشخیص داده شد. در یک نمونه کژدم نر به علت ناهنجاری در شانه‌ها از مطالعه حذف گردید. میانگین ( ± انحراف معیار) تعداد دندانه‌های شانه هر طرف در کژدم‌های نر۳ ± ۳۱ و در کژدم‌های ماده ۲ ± ۲۲ ( p<۰,۰۰۱ )، طول شانه در ماده ۶۵/۱ ± ۵/۶ و در نرها ۲ ± ۸ میلی‌متر ( p<۰.۰۰۱ )، اندازه بند پنجم شکم از سطح پشتی در ماده‌ها ۵ ± ۱۰ و در نرها ۲ ± ۸ میلی‌متر( p<۰.۰۰۱ )، و طول کژدم‌های ماده ۱۵/۲ ± ۳۵/۵ و در نرها ۶۵/۱ ± ۳۵/۵ سانتی‌متر بود ( N.S ).

نتیجه‌گیری: تعداد دندانه شانه و طول شانه بیشتر در جنس نر و اندازه بند پنجم شکم از سطح پشتی کمتر در جنس نر می‌تواند موجب افتراق جنسیت این کژدم شود و از اندازه کژدم نمی‌توان برای افتراق نر و ماده استفاده کرد.

---

سابقه و هدف: با توجه به اهمیت کژدم ها و شناخت آنان و تنوع گونه ها و خانواده های آنان، گوناگونی و کاستی های موجود در نحوه طبقه بندی، ضمن مروری بر طبقه بندی کژدم ها و بیان کاستی های آنها به ارائه کلید تشخیصی کژدم ها اقدام گردیده است.

مواد و روش ها: تحقیق به روش مروری از نوع انتقادی انجام گرفت. با توجه به اینکه در طی ۵ سال گذشته طبقه بندی خانواده های کژدم ها دچار تغییرات و تحولات زیادی شده است، با کاربرد واژه های کلیدی در اینترنت و سایت های مرتبط و استفاده از مجلات تخصصی این رشته، جستجوی مقالات و پژوهش ها انجام شد.و در نهایت تعداد ۳۷ منبع واجد شرایط انتخاب و ضمن نقد و بررسی این مطالعات به ارائه کلید تشخیصی کژدم ها اقدام گردید.

نتیجه گیری و توصیه ها: طبقه بندی کژدم ها در حال تغییر و تحول است و به نظر می رسد که کلید ارائه شده در این بررسی می تواند مورد استفاده سایر پژوهشگران قرار گیرد.

---

سابقه و هدف: با توجه به اهمیت پزشکی کژدم ها و تنوع گونه ها و خانواده های آنان، شناخت عوارض و تظاهرات بالینی و عوارض گزش و گوناگونی و کاستی های موجود در نحوه پیشگیری، کنترل و درمان، ضمن مروری بر وضعیت کژدم زدگی به نقد و بررسی کاستی های کنترل، پیشگیری و درمان آن اقدام گردیده است.

مواد و روش ها: تحقیق به روش مروری از نوع تشریحی انجام گرفت. جستجوی مقالات و پژوهشها با به کار بردن واژه های کلیدی در اینترنت و سایت های مرتبط و استفاده از مجلات علمی پژوهشی داخل کشور و با استفاده از مدلاین انجام شد. در نهایت تعداد ۴۷ منبع واجد شرایط انتخاب و ضمن نقد و بررسی این مطالعات به ارائه راه حل های مشکل مزبور در ایران اقدام گردید.

نتیجه گیری و توصیه ها: کژدم زدگی یکی از مشکلات عمده بهداشتی و پزشکی در کشور ما محسوب می گردد که ابعاد وسیعی دارد. نگرش به این مساله در حال تغییر و تحول است و به نظر می رسد برنامه ریزی دقیق و کسب اطلاعات روشن و فراگیر و پیوسته توسط نظام بهداشتی می تواند مسؤولین و همچنین پژوهشگران را به طرف کاهش موارد و یا عوارض ناشی از آن رهنمون گرداند. همچنین مسائل مورد بحث در این بررسی می تواند مورد استفاده سایر پژوهشگران این رشته تخصصی نیز قرار گیرد.

---

سابقه و هدف: کژدم سیاه Androctonus crassicauda یکی از کژدم‌های خطرناک دنیا و ایران می‌باشد. این کژدم در مناطق گرمسیر کشور عامل گزش تعداد زیادی از افراد است که پی‌آمد آن عوارض خطرناک و طولانی و گاهی مرگ می‌باشد. با توجه به این که مطالعه اثرات زهر این کژدم در حیوانات آزمایشگاهی می‌تواند، مکانیسم عمل زهر را روشن نموده و کمک زیادی به درمان کژد م زدگی نماید بدین منطور این مطالعه بر زهر کژدم گادیم در ت ظ اهرات بالینی رت پرداخته است.

مواد و روش‌ها: پژوهشی به روش تجربی بر روی ۸۲ رت از یک نژاد و سن تقریبی ۳-۲ ماهه و وزن ۲۵۰-۲۰۰ گرم صورت پذیرفت. رت‌ها ب ه طور تصادفی به دو گروه شاهد ۴۰ سر و تجربی ۴۲ سر تقسیم گردیدند. به گروه شاهد ۱/۰ سی‌سی سرم فیزیولوژی و گروه مورد ۱/۰ سی‌سی سرم فیزیولوژی که حاوی ۱ لاندا زهر تازه کژدم سیاه بود تزریق گردید. قبل از مرگ تظاهرات بالینی و فراوانی مرگ مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.

نتایج : نتایج پژوهش نشان داد که تزریق زهر کژدم سیاه در رت موجب بروز ۶۶ درصد فلج، ۸۱ درصد پالس ها ی غیرعادی، ۵۵ درصد انقباض عضلانی خود به خودی، ۵/۷۸ درصد خروج کف از بینی، ۵/۴۰ درصد ترشح بزاق دهانی، ۵/۷۱ درصد خو ن ریزی از چشم، ۵/۵۲ درصد خو ن ریزی از بینی، ۸۸ درصد مرگ و میر شده است. آزمون آماری Fisher exact بروز تمامی تظاهرات بالینی فوق را در گروه مورد و مقایسه آن با گروه شاهد معنی د ار نشان داد.

نتیجه‌گیری: زهر کژدم سیاه در بروز تظاهرات بالینی وخیم رت، نقش دارد. بررسی تظاهرات بالینی در حیوانات دیگر آزمایشگاهی مختلف موجب شناخت اثرات این زهر در انسان و در نتیجه درمان مناسب‌تر مصدومین می شود.

---

سابقه و هدف: در ایران تا کنون گزش ۷ گونه از کژدم­ها گزارش شده است. به دلیل این که مطالعه و شناسایی دقیق گونه­های عامل گزش عامل مهمی در درمان اثرات پاتوفیزیولوژیک و یا انجام کمک­های اولیه در کژدم­زدگان دارد، این پژوهش به منظور شناسایی عوامل کژدم­زدگی در استان خوزستان انجام گردید.

مواد و روش­ها: این مطالعه به صورت توصیفی بر روی ۴۱۸ نمونه کژدم نگهداری شده در الکل اتیلیک ۷۰ درصد انجام گرفت. نمونه­گیری به صورت سرشماری بود. هر نمونه­ی کژدم عامل گزش همراه بیمار برای بررسی به صورت جداگانه به آزمایشگاه و به وسیله میکروسکوپ استریو و با استفاده از کلید شناسایی بر اساس ویژگی­های ریخت­شناسی، مورد تشخیص قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی نمونه­ها، همین­طور موارد کژدم­زدگی در فرم اطلاعاتی وارد کرده و پس از دسته­بندی مورد مقایسه قرار گرفت.

نتایج: از مجموع ۴۱۸ نمونه­ی کژدم عامل گزش همراه بیمار، ۱۲۰ نمونه ( ۷/۲۸ درصد) Androctonus crassicauda ، ۱۰۴ نمونه (۹/۲۴درصد) Hemiscorpius lepturus ،۹۱ نمونه (۷/۲۱ درصد) Mesobuthus eupeus ، ۸۶ نمونه (۶/۲۰ درصد) Compsobuthus matthiessenis ، ۱۴ نمونه (۳۵/۳ درصد) Buthotus saulcyi ، ۲ نمونه (۵/۰درصد) Orthochirus scrobiculosus و۱ نمونه (۲۵/۰ درصد) Buthotus (Hotentotta) schach تشخیص داده شد. Hemiscorpius lepturus ، به خانواده Hemiscorpidae و بقیه به خانواده Buthidae متعلق بود. از تعداد ۲۳۰۹۶ مورد کژدم­زدگی بیشترین میزان در شهر مسجد سلیمان ( ۷/۲۰ درصد ) کمترین میزان در شهر آبادان ( ۳۱/۰ درصد ) رخ داده است.

نتیجه­گیری: در این مطالعه برای نخستین بار کژدم کمبسوبوتوس ماتهیزنی به عنوان یکی از عوامل اصلی و کژدم­های ارتوکیروس اسکروبیکولوزوس و بوتتوس شاخ به عنوان عامل کم­اهمیت و فرعی گزش معرفی می­گردد. با توجه به شناسایی و معرفی سه گونه جدید به عنوان عوامل گزش در کشور، بایستی در پروتکل درمانی و پیشگیری کژدم زدگی مورد توجه قرار گیرد.