سابقه و هدف: بتا- تالاسمی ماژور یک اختلال ژنتیکی خونی است که مبتلایان به آن، نیاز مکرر به دریافت خون دارند. گزارشات مختلف حاکی از وجود اختلال در لیپیدها و لیپوپروتئین­های پلاسما در این بیماران است. علی رغم شیوع نسبتا بالای تالاسمی در برخی از نواحی ایران، اطلاعات کمی در خصوص وضعیت لیپیدها و لیپوپروتئین­های پلاسمائی در این بیماران در دسترس می باشد. لذا، هدف این مطالعه ارزیابی وضعیت لیپیدها و لیپوپروتئین­های پلاسما در بیماران تالاسمی مراجعه کننده به مرکز انتقال خون یزد بوده است.

مواد و روش­ها: در این مطالعه مقطعی، لیپیدها، لیپوپروتئین­ها و لیپوپروتئین- آ [Lp(a)] سرم در 58 (32 زن و 26 مرد) بیمار بتا-تالاسمی ماژور با 68 (40 زن و 28 مرد) فرد سالم مقایسه شد. نمونه خون افراد سالم در اول صبح و در شرایط ناشتا و در مورد بیماران قبل از دریافت خون تهیه شد. کلسترول تام (TC) ، تری گلیسرید (TG) ، کلسترول لیپوپروتئین سنگین (HDL-C) و کلسترول لیپوپروتئین سبک (LDL-C) با استفاده از کیت­های آزمایشگاهی با اصول آنزیمی و Lp(a) به روش الکتروایمونواسی اندازه گیری شدند. تست­های آماری شامل t-test برای مقایسه لیپیدها و لیپوپروتئین­ها، U-test برای مقایسه Lp(a) و آزمون همبستگی پیرسون برای تعیین ضریب همبستگی متغیرها، بودند.

نتایج: در بیماران تالاسمی غلظت سرمی TC (7/17 ± 8/113)، HDL-C (8 ± 3/32) و LDL-C (7/14 ± 2/58) به طور معنی­داری ( 001/0 p< ) از افراد سالم (6/30 ± 3/158، 2/9 ± 8/43، 4/26 ± 2/96) کمتر بود، در حالی­که TG و Lp(a) در دو گروه اختلاف معنی داری نشان ندادند. 19 درصد بیماران و 27 درصد افراد سالم دارای غلظت Lp(a) پلاسمائی مساوی و یا بالاتر از 30 میلی گرم بر دسی لیتر بودند. بین لیپیدها و لیپوپروتئین­ها با سن در دو گروه همبستگی معنی داری مشاهده نشد، ولی کلسترول و تری گلیسرید تنها در گروه شاهد با یکدیگر همبستگی مثبت ( 001/0 p< ، 5/0 r= ) نشان دادند.

نتیجه­گیری: نتایج نشان می دهند که در بیماران تالاسمی ماژور کلسترول و لیپوپروتئین­های ناقل آن در سرم در مقایسه با افراد سالم کاهش می­یابند، در حالی که تری گلیسرید و Lp(a) در این بیماران تغییر نمی کنند. به نظر می­رسد که اختلال در سیستم هورمونی نقش بیشتری در تغییر الگوی لیپیدهای پلاسما در بیماران تالاسمی داشته باشد. برای پی بردن به تاثیر قطعی شرایط مختلف بر وضعیت لیپیدها در این بیماران مطالعات بیشتری نیاز است.