سابقه و هدف: بوکسوس هیزکانا ( Buxus hyrcna ) یکی از گونه‌های جنس بوکسوس است. گونه‌های جنس بوکسوس به عنوان منابع آلکالوئیدهای استروئیدی و دارای فعالیت بیولوژیک شناخته شده‌اند. افزون بر این در طب سنتی از عصاره‌های گونه‌های جنس بوکسوس برای درمان تب‌های مالاریایی مقاوم به گنه‌گنه و دردهای روماتیسمی و نقرس و نیز بیماریهای پوستی استفاده می‌شود. این فعالیت بیولوژیک و خواص درمانی ما را برآن داشت تا به منظور استخراج ترکیبات یک آلکالوئید استروئیدی، نمونه‌هایی از این گیاه را که در اطراف نوشهر واقع در شمال ایران جمع‌آوری شده بود، مورد بررسی فیتوشیمیایی قرار دهیم.

مواد و روش‏ها: تحقیق به روش TORY EXPLORA انجام شد. گیاه جمع‌آوری شده در هوای آزاد بدون استفاده از نور و گرمای زیاد خشک گردید. و توسط آسیاب برقی به صورت پودر نرمی درآورده شد که در نهایت با استفاده متانل به روش ماسراسیون عصاره‌گیری و تغلیظ گردید. آزمایشهای مختلف نشان داد که عصاره متانلی حاوی آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، ترپنوئیدها و ساپرونیدها بود. به منظور استخراج آلکالوئیدها، عصاره متانلی ابتدا با اسیدکلریدریک 5% تا 2= pH اسیدی گردید و توسط کلروفرم به دو فاز کلروفرمی و آبی تبدیل شد. آزمایش نشان داد که فاز کلروفرمی حاوی مواد غیرآلکالوئیدی بود. فاز آبی باقیمانده با افزودن آمونیاک تا 9 pH = قلیایی گردید و به دنبال آن به وسیله کلروفرم مورد استخراج قرار گرفت. تست دراژندرف نشان داد که فاز کلروفرمی حاوی مواد آلکالوئیدی بود. کروماتوگرافی ستونی فاز کلروفرمی، ماده ناخالصی را جدا ساخت که بعداً به وسیله کروماتوگرافی دو بعدی روی لایه‌های نازک خالص‌سازی شد.

یافته‏ها: ماده خاص سازی شده علاوه بر قابلیت جذب تابش ماوراء بنفش ( UV ) دارای نقطه ذوب °C 173-170و چرخش ویژه ° 156+ = 25 [ a ] و فرمول مولکولی 2 NO 39 H 24 C بود.

  افزون بر این طیف جرمی‌اش نشان داد که آن جسم دارای جرم مولکولی385 = NW است. همچنین طیفهای جرمی، IR و H-NMR وجود گروهها و پیوندهای C=O (کتن)، C-O و O-H (الکل)، ( 2 CH ) N (آمین)، 2 C=CH (اگزوسیکلیک) و نیز حلقه‌های سسیکلوپروپانی و استروئیدی را در مولکول آن جسم به تأیید رساندند.

  نتیجه‌گیری و توصیه‌ها : فرمول ساختاری که در یافته‌ها آمده است برای بوکسیپی ترسیم شد. ترکیب سیکلومیکروبوکسین نامگذاری شده است.