سابقه و هدف: در سالهای اخیر انبوهی از وسایل ساطع کننده مایکروویو مانند تلفن همراه ، رادار، رادیو، تلویزیون، وسایل برقی خانگی و... ساخته شده و مورد استفاده روز افزون انسانها و به خصوص جوانان و نوجوانان قرار گرفته است. لذا، با توجه به انتشار برخی گزارشها در مورد اثرات مخرب امواج الکترومغناطیس این امر باعث جلب توجه وسیع پژوهشگران علوم زیستی به بررسی اثرات ﺁن بر سلامت انسان و نیز بر فرآیندهای رشد و نمو جانوران شده است. در این مطالعه اثرات امواج ساطع شده از تلفنهای همراه (۹۴۰ مگاهرتز) بر سیستم خون ساز موش نابالغ نر نژاد BALB/c بررسی شده است.
مواد و روشها: در این پژوهش تجربی از یک سیستم مولد مایکروویو (۹۴۰ مگا هرتز) متشکل از یک قفس ویژه که دو دستگاه تلفن همراه در آن تعبیه شده بود، استفاده گردید. موشهای نابالغ نر یک ماهه به مدت پانزده روز و هر روز ۳۰ دقیقه در این سیستم تحت امواج ساطع شده از تلفنهای همراه فعال قرار داده شدند. پس از انجام دوره تیماری، ابتدا برای ارزیابی پارامترهای خونی، از قلب حیوانات خون گیری و در ادامه کبد، طحال و مغز استخوان برای انجام مطالعات بافت شناسی میکروسکوپی نوری آماده سازی شدند. دادههای کمی حاصل به کمک آزمون آنالیز واریانس یک طرفه در سطح معنیداری ۰۵/۰ p< تجزیه و تحلیل گردید.
نتایج: نتایج حاصل نشان داد امواج ساطع شده از تلفنهای همراه با فرکانس ۹۴۰ مگاهرتز بر تعداد گلبولهای خونی سفید، مقدار هموگلوبین، مقدار متوسط هماتوکریت، حجم متوسط گلبول قرمز، هموگلوبین متوسط گلبول قرمز و غلظت متوسط هموگلوبین گلبولهای قرمز در جریان خون بیتاثیر است (۰۵/۰ p> ). در طحال، تعداد لنفوسیتهای پولپ سفید و تعداد مگاکاریوسیتها در نمونههای تجربی نسبت به شاهد ﺁزمایشگاهی کاهش (۰۰۱/۰ p< ) دیده شد، ولی تعداد پولپ سفید، قطر طحال و قطر پولپ سفید در دو گروه شاهد ﺁزمایشگاهی و تجربی اختلاف نشان نداد (۰۵/۰ p> ). در کبد موشهای تجربی تعداد اجتماعات سلولی منونوکلوئر و تعداد سلولهای کوپفر نسبت به شاهد ﺁزمایشگاهی کاهش (۰۰۱/۰ p< ) نشان داد، ولی از نظر تعداد هپاتوسیتها و ابعاد هپاتوسیتها در دو گروه شاهد ﺁزمایشگاهی و تجربی اختلاف دیده نشد (۰۵/۰ p> ). همچنین، میانگین تعداد کل سلولهای مغز استخوان و سلولهای در حال تقسیم مغز استخوان نمونه های تجربی نسبت به شاهد ﺁزمایشگاهی افزایش (۰۰۱/۰ p< ) نشان داد.
نتیجهگیری: یافتههای حاصل از این تحقیق بیانگر تاثیر امواج ساطع شده از تلفنهای همراه بر اجتماعات سلولی مونونوکلئر و تعداد سلولهای کوپفر کبدی و لنفوسیت های پولپ سفید و مگاکاریوسیتهای طحال و نیز تعداد کل سلولهای مغز استخوان و سلولهای در حال تقسیم مغز استخوان موش نر نابالغ نژاد BALB/c میباشد.