سابقه و هدف: در این تحقیق سطح آلاینده های استنشاقی مانند ذرات معلق، سولفید هیدروژن و ازون در هوای شهر اراک و خمین تعیین و چگونگی اثر آن بر عملکرد ریه مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش ها: مطالعه در فاصله زمانی 86-1385 در اراک و خمین انجام شد و دو شهر به ترتیب به 10 و 5 منطقه مختلف طبق تقسیم بندی مرکز بهداشت و محیط زیست تقسیم شده و ذرات معلق، ازون و سولفید هیدروژن در مناطق مذکور به صورت تصادفی بر اساس کد خانوار در فصول مختلف سال اندازه گیری شد. تعداد 1069 نفر در مطالعه شرکت کردند که از این تعداد 522 نفر از خمین و بقیه از اراک بودند. از شاخص کیفیت هوا (PSI) برای ارزیابی کیفیت هوا و از شاخص های اسپیرومتری برای ارزیابی حجم ها و ظرفیت های ریوی استفاده شد. میانگین غلظت آلاینده ها و شاخص پراکندگی ظرفیت های ریوی با آنالیز رگرسیون بررسی شدند.

نتایج: بر اساس مقایسهPSI ، میانگین PSI اراک (54/14±83/101) بالاتر از خمین (58/18±17/89) بود (05/0>P). میزان سطوح قابل پیش بینیFVC ،FEV 1 ،FEF 25-75 % ،MEF 50 % ، PEF به ترتیب در اراک در 2/10 درصد، 7/11 درصد، 5/35 درصد، 9/30 درصد، 40 درصد و در خمین در 8/8 درصد، 3/11 درصد، 4/35 درصد، 9/33 درصد و 6/40 درصد موارد مختل بود. این تفاوت ها در دو شهر معنادار نبود. میانگین آلاینده H2S در دو شهر اراک و خمین بالاتر از حد استاندارد بود. غلظت آلاینده H2S و O3 در خمین بالاتر از اراک بود، ولی این اختلاف فقط در مورد H2S معنی دار بود. به طور کلی، بین آلاینده های H2S؛ O3 و PM10 ارتباط معناداری با ظرفیت حیاتی به دست نیامد، اما ارتباط معنی داری بین میانگین FEF و75% -25-FEF با ازون وجود داشت. در اراک ارتباط میزان پیش بینی شده FVC با غلظت ازون، معکوس بود. در خمین میزان پیش بینی شده ظرفیت حیاتی و FVC با غلظت H2S و PM10 به صورت معکوس همبستگی داشت.

نتیجه گیری: میانگین PSI اراک بالاتر از خمین بوده و آلاینده عمده آن ذرات معلق و در خمین آلاینده عمده، H2S و O3 بود. در اراک رابطه FVC با غلظت ازون معکوس اما معنی دار نبوده و در خمین رابطهVC و FVC با غلظت H2S و PM10 معکوس بود. لذا، توصیه می شود که آلاینده های مذکور سالیانه مورد پایش قرار گیرد.