سابقه و هدف: برخی مطالعات ارتباط بین مصرف دخانیات و سطح سرمی هورمون‌های جنسی را نشان داده­اند . این مطالعه به بررسی مقایسه­ای اثرات دود سیگار و قلیان بر سطح سرمی LH ، FSH ، پروژسترون و استرادیول در موش­های صحرائی ماده پرداخته است .

مواد و روش­ها: در این تحقیق تجربی-آزمایشگاهی، موش‌های صحرایی ماده نژاد ویستار به­صورت تصادفی به گرو‌ه­های 10 سری شاهد، دریافت­کننده دود سیگار و دریافت­کننده دود قلیان تقسیم­بندی شدند. نمونه‌ها به ­ مدت 100دقیقه در روز در مواجهه با دود سیگار یا قلیان قرار ‌گرفتند. پس از 6 هفته، خون­گیری انجام گرفت و پس از تهیه سرم، سطح هورمون‌های LH ،FSH، استرادیول و پروژسترون به روش رادیوایمونواسی اندازه­گیری شد.

نتایج: سطح سرمی هورمون‌های LH و FSH در موش‌های دریافت کننده دود سیگار و دود قلیان نسبت به گروه شاهد، دچار تغییر معنی­داری نشد. هرچند، سطح سرمی هورمون­­های پروژسترون و استرادیول در موش‌های دریافت‌کننده دود سیگار و سطح سرمی پروژسترون در موش­های دریافت کننده دود قلیان نسبت به گروه شاهد به­طور معنی­داری کاهش یافت (001/0>P) .

نتیجه‌گیری: به­نظر می­رسد مواجهه با دود سیگار نسبت به مواجهه با دود قلیان، اثر مهاری بیشتری بر سیستم تولید مثلی ماده داشته و برخلاف دود قلیان که تنها سبب کاهش سطح سرمی هورمون‌ پروژسترون شده است، دود سیگار موجب کاهش سطح سرمی هر دو هورمون استرادیول و پروژسترون گردیده است.